Polskie Towarzystwo Ochrony Pierwotnej Przyrody
- monitorujemy i chronimy ojczystą przyrodę

17-200 Hajnówka, ul. Białowieska 5A, tel. 516 5656 81 KRS 0000165666 NIP 5432038839 REGON 052209722

Czy należy rozebrać wieżę widokową na "Górniańskich Łąkach" jeżeli jest celem publicznym?

Niestety, wpierw prawo - a koniec świata nieco później

Zgodnie z art. 2 pkt 5 u.p.z.p. ilekroć w ustawie jest mowa o celu publicznym należy przez to rozumieć działania o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim, krajowym), stanowiące realizację celów, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 2000 Nr 46, poz. 543 ze zm.). Art. 4 ust. 4 u.p.z.p. stanowi, że są to urządzenia służące ochronie środowiska, zaś art. 9b u.p.z.p. precyzuje status do ochrony zagrożonych wyginięciem gatunków roślin i zwierząt lub siedlisk przyrody (Dz.U.2020.0.65).

Podsumowując, na mocy art. 6 pkt. 4 i pkt. 9b w ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. 1997 Nr 115 poz. 741 z dnia 21 sierpnia 1997 r.) oraz szczegółowych Dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady UE o ochronie przyrody, lasów i wód, wieża widokowa na "Górniańskich Łąkach" wyczerpuje znamiona celu publicznego jako obiektu przeznaczonego do monitoringu i badań fauny oraz edukacji ekologicznej. Wiąże się to z szeregiem ograniczeń i "przywilejów" łącznie z wywłaszczaniem gruntu.

Historia

Górniańskie Łąki w okresie powojennym zostały wspólnotą wiejską obejmującą obszar pomiędzy miejscowościami Chytrą, Judzianką a Borkiem Obejmował on wówczas obszar ok. 400 ha z czego większość stanowiły łąki i pastwiska. Po melioracji tych obszarów, dzisiaj źródła Chwiszczej znajdują się pod Nowym Berezowem oddalonym o 6 km od Górniańskich Łąk. Z końcem lat 60-tych ubiegłego wieku zmeliorowano ten odcinek łącząc ciek z pod Nowego Berezowa z rzeczką Chwiszczej. Melioracje tych terenów zapoczątkowane po wojnie przyczyniły się do spadku wód gruntowych. Obszary te w wyższych miejscach zostały osuszone. Łąki i pastwiska uległy degradacji stając się nieużytkami.

W roku 1985 założyliśmy Północnopodlaskie Towarzystwo Ochrony Ptaków (A.Domaszewicz, Z.Lewartowski, E.Pugacewicz, A.Szymura). Sześć lat później towarzystwo wykupiło od miasta Hajnówki około 100 ha zdegradowanych łąk i nieużytków za połowę rządowej ceny. W tym samym czasie wykupiono od rolników około 26 ha pastwisk położonych w północnej części Łąk. Wówczas płaciliśmy do 3 mln zł za hektar, czyli dzisiaj to kwota do 300 zł. Ale należy pamiętać, że wówczas średnie krajowe wynagrodzenie wynosiło 270 zł, a średnia cena 1 ha gruntu ornego - 440 zł. W roku 1994 cena ta wzrosła do 2210 zł (Rocznik statystyczny GUS 1996). W roku 2018 średnia cena to 33 000 zł (Rocznik statystyczny GUS 1996).

Górniańskie Łąki zostały przekazane w zasób Lasów Państwowych, a dokładniej Nadleśnictwa Hajnówka. Tym samym powstał nowy oddział leśny 382D o pow. 104 ha o charakterze łąkowo-bagiennym oznaczonym jako Uroczysko Górne. Można więc powiedzieć, że Puszcza Białowieska powiększyła się o 104 ha. Prowadzone były są rozmowy z Urzędem Miasta i Nadleśnictwem Hajnówka w sprawie budowy infrastruktury turystyczno-edukacyjnej. Przewidywaliśmy budowę niewielkiego parkingu z zadaszonymi ławkami i stołami z miejscem ogniskowym (grilowym) na skraju Górniańskich Łąk oraz ścieżkę przyrodniczą. Planowaliśmy też profesjonalne oznakowanie Górniańskich Łąk, także przy drodze Hajnówka-Kleszczele oraz remont wieży widokowej i wiaty.

Finanse

W roku 2003 dzięki projektowi sfinansowanym przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Białymstoku wybudowano wieżę widokową ulokowaną wśród bagien, zaś jesienią 2015 r. dzięki projektowi dofinansowanemu w ramach Programu Fundusz Inicjatyw Obywatelskich - Aktywizacja edukacji i turystyki przyrodniczej na "Górniańskich Łąkach" - uczestniczyliśmy w kompletnym remoncie wieży widokowej. Naprawiono też mostek prowadzący do wieży i postawiono nową tablicę informacyjną przy ścieżce rowerowej na Perejewie. Koszt dofinansowania wyniósł 2500 zł. Dzięki remontowi wieży została ona ponownie udostępniona, zwłaszcza dla młodzieży szkolnej.

Uważaliśmy od samego początku, że Górniańskie Łąki winny spełniać dwa zadania: stworzyć bagienne i łąkowe siedliska jako miejsce rozrodu i odpoczynku zwierząt, w tym głównie ptaków oraz jako obszary (Puszcza Białowieska, Hajnówka) dla edukacji ekologicznej i turystyki przyrodniczej. A także jako tereny odpoczynku dla mieszkańców Hajnówki. Jako, że pierwszy, najważniejszy cel został osiągnięty, postanowiliśmy realizować pozostałe dwa cele wspólnie z Miastem Hajnówka, Starostwem Powiatowym w Hajnówce i Nadleśnictwem Hajnówka.

Z końcem roku 2009 wydaliśmy folder o Górniańskich Łąkach, który jest tu dostępny w pliku pdf (poniżej). Stowarzyszenie nasze nieodpłatnie przygotowało jego projekt, zaś Burmistrz Miasta Hajnówki, pan Anatol Ochryciuk sfinansował jego druk. Będzie on pełnił rolę przewodnika edukacyjnego po Górniańskich Łąkach. Zawiera on informacje o historii, faunie i florze tego obszaru. Niestety, tysięczny nakład się wyczerpał po roku.

folder "Górniańskie Łąki" (*pdf)

Dzisiaj, październik 2020 r.

Z początkiem roku złożyliśmy 3 projekty na remont wieży. Dwa lokalne (Starostwo i Urząd Miasta) za niewielkie środki i drugi większy do Zarządu Województwa Podlaskiego - "Górniańskie Łąki - ścieżka dydaktyczno-przyrodnicza" za kwotę 16 870 zł. Aby nie być gołosłownym przytaczamy tu cały złożony projekt "Górniańskie Łąki" (*pdf) Wszystkie projekty zostały, niestety odrzucone.

Dzisiaj, wieża niszczeje, mimo corocznej konserwacji w postaci drobnych napraw. Konstrukcja wieży, czyli jej szkiet jest w dobrym stanie. Natomiast do wymiany, podłogi, schody i dach. A jak szybko niszczeje, to ukazujemy na zdjęciach.

Dlaczego królowa wież Podlasia, taka filigranowa i skromna?

Stowarzyszenie też pracuje też naukowo, a naukowo to nie domniemania - a dowody. Niżej przytoczę trochę internetowych faktów, które można oczywiście na bieżąco sprawdzić wklejając dany adres do przeglądarki internetowej.

Wieża widokowa jest wymieniana jedynie 42 razy, natomiast "Gorniańskie Łąki", z wieża już 1600 razy. Oczywiście podałem tu główne strony, Wikipedię oraz Encyklopedię Puszczy Białowieską.