Polskie Towarzystwo Ochrony Pierwotnej Przyrody
- monitorujemy i chronimy ojczystą przyrodę

17-200 Hajnówka, ul. Białowieska 5A, tel. 516 56 56 81 KRS 0000165666 NIP 5432038839 REGON 052209722

Prace fotointerpretacyjne - Białowieża - Puszcza Białowieska - Biebrzański Park Narodowy w latach 2020-2022 w ramach Instytutu Teledetekcji

Prace nad Mapą Satelitarną Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz mapą Puszczy Białowieskiej i Białowieży

Podobnie, jak to miało miejsce z Mapą Satelitarną Puszczy Białowieskiej opracowaliśmy zdjęcia satelitarne z satelity Sentiel 2, dla potrzeb przyrodniczych, w barwach umownych. Materiały otrzymaliśmy bezpłatnie od Europejskiej Agencji Kosmicznej (European Space Agency, ESA) w ramach projektów edukacyjnych. Koszty delegacji finansuje Biebrzański Park Narodowy.
Latem prowadziliśmy tu badania łącznie z Puszczą Białowieską. Jesienią, pod kierownictwem Artura Domaszewicza, są prowadzone badania obejmujące południowy basen Doliny Biebrzy. Wszystkie prace są wykonywane w ramach wewnętrznego projektu stowarzyszenia. Członkowie stowarzyszenia nie otrzymują żadnego wynagrodzenia (poza zwrotem delegacji).

Mapa wyższej rozdzielności znajduje się na naszej stronie www.bialowieza.org
Niżej mapa topograficzna obejmująca obszar mapy satelitarnej.

Cele projektu i wstępne wyniki

Wstępne prace rozpoczęto już latem. Nasilenie prac przewidziano na jesień, co jest związane z niskim poziomem wód gruntowych umożliwiających dojście do powierzchni badawczych. Ostatnie prace zaplanowano na przełom listopada 2020 r.

Zobrazowania satelitarne zostały opracowane za pomocą dobranych filtrów ukazujących dynamikę zbiorowisk roślinnych, a także charakterystykę krajobrazu antropogennego, czyli rolniczego. Poza pomiarami geodezyjnymi wykonano szereg specjalistycznych, porównawczych zobrazowań spektralnych, przy pomocy sprzętu naziemnego oraz dronów. Do najważniejszych zadań to opracowanie kluczy fotointerpretacyjnych, tj. fragmenty obrazów z poszczególnymi obiektami (klasami) wraz z ich opisem charakteryzującym typowe cechy rozpoznawcze dla danej klasy, które są pomocne podczas teledetekcyjnej interpretacji zjawisk. Pozwalają uchwycić wszystkie specyficzne dla danego obszaru elementy. Klucze te przydają się doświadczonym fotointerpretatorom, ponieważ kompozycje barwne wykonane w ramach różnych projektów mogą nieco inaczej prezentować ten sam rodzaj obiektów, nawet gdy wizualizacje są stworzone z kanałów wykonanych w tych samych zakresach spektralnych.

Na podstawie fotointerpretacji, tj. wydzieleń charakteryzujących się jednolitą barwą, fototonem, strukturą lub teksturą wyróżniono m.in: bezkępkowe torfowiska przejściowe, mszary wysokotorfowiskowe, torfowiska leśne, zbiorowiska zaroślowe, wkraczające gatunki drzew i krzewów. Korelacje między wydzieleniem na zdjęciu i w terenie opracowano w postaci kluczy fotointerpretacyjnych; cechom na zdjęciu przypisano typ zbiorowiska z opisem jego charakterystycznych właściwości. Częstym ograniczeniem metod teledetekcji w wyróżnianiu i identyfikacji fitocenoz jest częsta możliwość wyróżniania na zdjęciach jedynie gatunków dominujących. Przykładowo, z bardziej szczegółowych badań, latem, na podstawie fotointerpretacji fitosocjologicznej torfowisk wykształconych w toku zarastania doliny rzeki Biebrzy, zidentyfikowano jedenaście zbiorowisk roślinnych:
■ mszar z dominującą turzycą nitkowatą Caricetum lasiocarpae
■ szuwar kłociowy Cladietum marisci
■ zbiorowisko z dominującą paprocią Thelypteridi-Phragmitetum
■ zbiorowisko z panującą przygiełką białą Rhynchosporetum albae
■ mszar wełniankowy z wełnianką wąskolistną Eriophoro angustifolii-Sphagnetum recurvi
■ zespół turzycy dzióbkowatej Sphagno-Caricetum rostratae
■ mszar z dominującym torfowcem Sphagnetum magellanici
■ mszar wełniankowy z wełnianką pochwowatą Eriophoro vaginati-Sphagnetum recurvi
■ torfowisko leśne Ledo-Sphagnetum magellanici
■ zbiorowisko okrajkowe z sitem rozpierzchłym Juncus effusus
■ zbiorowisko lilii wodnych Nupharo-Nymphaeetum na tafli rzeki
Badania te oparto głównie na zdjęciach lotniczych uzyskanych przez stowarzyszenie od Głównego Geodety Kraju. Obejmują one powierzchnie wyznaczone za pomocą aktualnych zdjęć satelitarnych. Na ich podstawie tworzone są szczegółowe mapy ich zasięgu.

Większość przeprowadzonych prac dotyczyła fotointerpretacji zobrazowań satelitarnych, które posłużyły do typizacji różnych środowisk przyrodniczych na dużych powierzchniach. Należy pamiętać, że jedno zobrazowanie satelitarne z satelity Sentiel 2 obejmuje powierzchnie przeciętnego województwa. Także tworzone mapy na ich podstawie obejmują obszary przekraczające obszar jednego województwa.

Puszcza Białowieska - Białowieża

Przykładem może być opracowanie mapy użytkowania Puszczy Białowieskiej (z tego samego zobrazowania satelitarnego). Opracowano mapę podstawową na podstawie zdjęć satelitarnych w barwach umownych. Po odpowiedniej obróbce komputerowej uzyskano mapę pokrycia terenu. Na podstawie klucza fotointerpretacyjnego można z powodzeniem opracować taką mapę dla północno-wschodniej Polski lub obszarów sfotografowanych przez satelitę w tym dniu i godzinie, czyli o wiele większych obszarów.

Niżej przedstawiamy takie dwie mapy opracowane dla Puszczy Białowieskiej.

Mapa wyższej rozdzielności znajduje się na naszej stronie www.bialowieza.org

Po co tworzenie takich map?

Poza dokumentacją stanu rzeczywistego na dany dzień, materiały te służą do wyznaczania obszarów cennych przyrodniczo, czyli są narzędziem dla służb ochrony przyrody. Na ich podstawie typuje się tereny do szczegółowych badań celem określenia ich struktury, czyli bioróżnorodności. Większość takich obszarów jest w późniejszym czasie obejmowana ochroną konserwatorską, od użytków ekologicznych do rezerwatów przyrody. Z drugiej strony istnieje możliwość porównania z innymi materiałami satelitarnymi, zwłaszcza zdjęciami lotniczymi , jak to zrobiliśmy dla Polany Białowieskiej, gdzie uwidoczniliśmy zmiany użytkowania ziemi na przestrzeni kilkudziesięciu lat - co ukazujemy niżej. A jak wygląda strona techniczna tworzenia zdjęć przez satelitę, to na stronie Instytutu Teledetekcji